Uvazeni gospodine Vukoticu,     

 Pazljivo sam iscitao vasu polemiku sa Dr. Popovicem u vezi nacionalnih boja koje se trebaju pripisati Dubrovniku. Nije mi namjera da se ukljucujem u polemiku, vec zelim da naznacim nekoliko elemenata koji su, mislim, vazni. Ovo znaci da necu odgovarati na vase eventualne komentare.
       Istorijsko sjecanje je, po definiciji, subjektivna kategorija. Imajuci ovo u vidu, mislim da je ispravnije govoriti o istorijskim sjecanjima. Koristiti jedninu, podrazumijeva ne samo prisvajanje, nego i negiranje pluraliteta na bilo kom nivou. Prisvajanje (aproprijacija) je odavno prepoznata karakteristika nacionalizma. Stoga je neodrzivo tvrditi da su grad Dubrovnik i njegovi stanovnici oduvijek bili segment bilo koje od savemenih nacija na nasem prostoru. To, naprosto, nije tacno, posto je koncept nacije kreacija modernizma. Radi se, dakle, o relativno novom fenomenu. Argument o "srpstvu" Dubrovnika koji se oslanja na cinjenicu da je tamo, 1893 godine, postojala / bila aktivna "srpska stranka" predstavlja jedan u nizu primjera aktivnosti nacionalnih grupa. Ovaj podatak se treba analizirati u okviru saznanja da se radi o vremenu kada su pan-slovenstvo i pan-srpski sentiment bili dnevna ideologija na nasim prostorima. Gundulicevo predsjednikovanje takvom strankom se ne moze uzeti kao jasan pokazatelj njegovog osjecanja nacionalne pripadnosti, ali moze biti znak politicke pragrmaticnosti i prilagodjavanju potrebama toga vremena. 
       Subjektivnost istorijskih sjecanja rezultira mnostvom pisanih radova na odredjenu temu, u kojima su vidjenja i analize dijametralno suprotne jedna drugoj. Ovakav rezultat ne znaci da se radi o tome da jedna strana uvijek "manipulise istinom," niti da druga strana od iskona posjeduje tapiju na pravu sliku onoga "sta se zaista dogodilo". Ovo naprosto znaci da ne postoji jedna istina. Nacionalizam, izmedju ostalog, osporava subjektivnost i pravo na drugaciju analizu. 
      Nadalje, u okviru nacionalne (nacionalisticke) paradigme, oduvijek je postojala potreba da se koncept zivotnog prostora i homogene nacije racionalizuju i opravdavaju kroz tomove objavljenih knjiga. Dakle, svaki nacionalizam tezi da kreira, sto je moguce siru, tzv. naucnu osnovu koja ga legitimizuje pred svijetom. Dovoljno je podsjetiti se motiva iz kojih je 1917 godine u Londonu osnovana danasnja ugledna Skola za Slovenske i Istocno Evropske Studije (School of Slavonic and East European Studies). Seton Watson, tadasnji zagovornik unitarne drzave Juznih Slovena sa Srbijom kao centralnom tackom, pise da je angazman Jovana Cvijica i podrska njegovom radu na knjizi Balkansko Poluostrvo, bio neophodan korak ka formiranju fundusa strucnih knjiga koje bi racionalizovale politicki koncept juznoslovenskog ujedinjenja i sofisticiranim jezikom opravdale hegemonisticke impluse tadasnjeg zvanicnog Beograda. MIslim da se knjiga "Srpstvo Dubrovnika" treba citati uz sve gore pomenute rezerve. Da ne bih zalazio u ovu problematiku mislim da je vazno podsjetiti na cinjenicu da su Dubrovcani ti koji treba da daju zavrsnu rijec o sopstvenom osjecanju pripadnosti. 
      Kada je u pitanju vase vidjenje desavanja u Dubrovackoj regiji tokom 1991 godine, moram reci da ono ne odgovara tadasnjim desavanjima na terenu. Ja vam, naravno, ne osporavam pravo da imate drugacije misljenje i da to misljenje javno iskazete, uz sav emotivni naboj koji taj proces neminovno prati. Ono sto zelim reci jeste da raspoloziva dokumenta (politicka i vojna) iz tog perioda, pruzaju sliku koja je veoma razlicita od vaseg stava. Kako bih eliminisao sumnje u jednostranost, zalim da naglasim da su pomenuta dokumenta nastala u Crnoj Gori, Srbiji, i Hrvatskoj. Ova dokumenta pruzaju sliku Crne Gore i njenih gradjana kao prostora i ljudi koji su 1991 godine bli manipulisani od strane njihovih politicara, medija i vojnih struktura. Motiv je bio upotrijebiti Crnu Goru u procesu ostvarivanja velikosrpskih vojnih ciljeva. Osim toga, crnogorska politicka i vojna elita su tih mjeseci bolovale od velikih apetita za teritorijom i zeljele su, po svaku cijenu, nauditi Hrvatskoj. Tadasnja prica o tzv. Srpskoj Republici Dubrovnik je bila prica o otkidanju dijela hrvatske teritorije kako bi se pomoglo "napacenim Srbima u Bosni" (Novak Kilibarda), odnosno, kako bi se realizovala planirana  "teritorijalna kompenzacija u regionu" (Milo Djukanovic).
      Tokom Dubrovacke Operacije, oko 30 hiljada vojnika, rezervista, dobrovoljaca, i pripadnika Specijalnog Voda crnogorskog MUP-a su presli na teritoriju hrvatske. Na drugoj strani, tokom desetomjesecne opsade Dubrovnika, samo 700 ljudi pod oruzjem je branilo cijelu Dubrovacku Regiju. O tome kako su se osjecali crnogorski rezervisti nakon sto su shvatili da ih na drugoj strani ne ceka "30 hiljada krvozednih crnokosuljasa" pitajte gospodina Radana Nikolica, aktuelnog Predsjednika Udruzenja Boraca iz Ratova 1991-1995.
      Ukoliko ste zainteresovani da procitate strucne analize Dubrovacke Operacije (takozvani Rat za Mir) mogu vam preporuciti materijale Ujedinjenih Nacija koji se nalaze i na njihovoj web-stranici. Takodje bih vam preporucio da sacekate jesenje publikovanje mojeg strucnog rada na ovu temu, koji bi trebao da se pojavi u casopisu Matica (Podgorica) i u casopisu Nationalities Papers (New York). Osim toga, toplo preporucujem dokumentarni film Rat za Mir, autora Koce Pavlovica iz Podgorice. U ovom filmu mozete cuti komentare i analize ucesnika, pa onda donijeti sopstveni sud. 

S postovanjem.

Dr. Srdja Pavlovic
Department of History and Classics
University of Alberta, 
Edmonton
Alberta, Canada