INTERVJU:
BLAZO SREDANOVIC
Samostalno u svijet saha 
Ugledni crnogorski iseljenik, elektroinzenjer Blazo Sredanovic, utemeljitelj i predsjednik Udruzenja Crnogoraca Amerike iz San Franciska, bio je više puta šahovski prvak Cetinja i Podgorice, a prije pola stoljeca, 1954. u Pljevljima, postao je šahovski prvak Crne Gore. Ove godine obiljezava taj zlatni jubilej. Mnogo je pisao o šahu, a kao funkcioner Šahovskog saveza Crne Gore organizovao je gotovo sva šahovska zbivanja u Crnoj Gori od 1950. do 1962. Iz Crne Gore je otišao 1962. Prvu godinu boravi u Francuskoj i igra na prvoj tabli za tim Normandije, a onda odlazi za Ameriku. Vec 40 godina clan je americke Šahovske federacije. Titulu nacionalnog majstora Amerike osvojio je 1964. a najveci uspjeh u šahu postigao je na otvorenom prvenstvu SAD 1965. u Las Vegasu, kada je medu 142 ucesnika podijelio 3-6 mjesta sa velemajstorom Evansom i dva americka majstora. 
MONITOR: Kakve prilike prate pocetak Vašeg bavljenja šahom?
SREDANOVC: Moja generacija bila je zaljubljena u šah. Gutali smo sve što je publikovano o šahu, pa i anegdote i biografije poznatih šahista. Tada u Crnoj Gori nije bilo majstora šaha, pa je bilo teško za tablom redovno imati dobrog partnera. Poznat je slucaj Bozidara Kazica, prvog poslijeratnog šampiona Crne Gore: njegov jedini partner bio je neki ucitelj koji je, kad je premješten sa Cetinja na Bokovo, Kazicu slao potez po mljekarici koja je svakodnevno dolazila na cetinjsku pijacu, i u povratku odnosila na Bokovo Kazicev odgovor. Tako je zahvaljujuci mljekarici ovaj "dopisni" mec ušao u šahovske anale.
MONITOR: U cemu je magija šaha?
SREDANOVIC: Receno je da zivot nije dovoljno dug da bi se do kraja spoznao šah koji utjelovljuje covjekove sposobnosti u cistoj formi: mogucnost opservacije, predvidanja toka dogadaja i intervencije u svrhu postizanja povoljnog rješenja. Lasker je rekao: "Na šahovskoj tabli laz i hipokrizija ne zive dugo." U romanima Nabokova šah je divna metafora zivota. Intimno, cesto dozivljavam šah kao poeziju, koja pomaze da ublazimo društvenu i licnu usamljenost. Šah sjedinjuje ljude. Postoji, naravno, i mišljenje da je šah forma sublimirane agresije, jer u toku partije igracima raste krvni pritisak, ali publika to ne primjecuje.
MONITOR: Srijetali ste mnoga poznata šahovska imena. Kakva su Vaša sjecanja na te susrete?
SREDANOVIC: Pedesetih godina u Sloveniji su igrani turniri za svjetsko prvenstvo. Mihail Talj je tada bio zvijezda i ljubimac publike, a mene je oduševljavala njegova imaginacija, vratolomni stil i izuzetno prijatna licnost. Njegova zena, glumica, govorila je da je on u duši suštinski glumac; publika ga je inspirisala. Fišera sam takode prvi put srio u Sloveniji kad je, kao americki tinajdzer, nastupao u farmericama. Poznato je da je bio ekcentrik. Oduševljeno bi pricao o razaranju psihe protivnika, ali je za tablom striktno poštovao pravila i bio razborit i model civilizovanog ponašanja.
MONITOR: Kasnije su i kod njega nastupili problemi? 
SREDANOVIC: Kad je prestao da igra pojavili su se kod njega ozbiljni mentalni problemi. Poznato je koliko su Rusi ulozili u šah da bi svijetu predstavili intelektualnu supremaciju komunizma. Stvorili su ogromnu "sovjetsku šahovsku školu" i vrhunske igrace koji su pola vijeka dominirali svjetskim šahom. Iza Fišera stojao je on sam. Prodro je u tajne njihovog sistema i iznutra srušio sovjetsku šahovsku tvrdavu. Kasparova sam posmatrao na nekoliko turnira. Za njega je šah forma ritualnog ubistva, pa se neki plaše cak i njegovog fizickog prisustva. Ima ogromnu zelju za pobjedom i kruzi oko protivnika sa grimasama na licu, pa je zato i dobio nadimak "Zvijer iz Bakua". U posljednje dvije dekade ima najviši rejting, i dalje drzi rekord, ali ga je Kramnik, iako zvanicno znatno slabiji,u borbi za svjetski tron, nevjerovatnim defanzivnim stilom pobijedio 2000. 
MONITOR: Mnogo se nagada o zacetku šaha.
SREDANOVIC: Raspostranjena je ideja da se šah pojavio u VI vijeku u Indiji, Persiji ili u Kini, imitirajuci ratne vještine pješadije, konjice i artiljerije. U VIII vijeku razvio se u islamskoj civilizaciji, kada su se pojavili prvi manuskripti sa šahovskim problemima i pravilima slicnim današnjim. U Evropi se pojavio pocetkom II milenija, a prve štampane knjige o šahu su iz XV vijeka. Prvi internacionalni turnir odrzan je 1851. u Londonu. Amerika je donijela svijetu i prvog nezvanicnog svjetskog prvaka, Pola Morfia, a kasnije rejting-sistem i, 1976, prvi šahovski program na kompjuteru. Nedavno je pojavila knjiga "Rodenje šahovske dame" u kojoj autor Merilyn Yalom sa Stanford Univerziteta tvrdi da moc šahovske dame ilustruje evoluciju moci zene u Zapadnom svijetu. Petsto godina šah je postojao bez dame, jer je ranije bio vezir ili general na njeno mjesto. U Rusiji se i danas kraljica zove "ferz".
MONITOR: Što za šah znaci pojava kompjutera? 
SREDANOVIC: Sedamdesetih godina XX vijeka javljaju se prvi primitivni racunari i mnogi su se uplašili za sudbinu šaha. Deset godina kasnije Kasparov se pojavio kao "branitelj ljudskog roda", pa i pored toga što je izgubio mec sa "Deep Blue" šah je danas popularniji nego prije 20 ili 30 godina. Napredovanjem kompjuterske tehnologije i interneta šahovski igraci se brze razvijaju i tako dobijamo sve mlade velemajstore. Kompjuteri prave trilione kalkulacija u sekundi, a vec se govori o još brzoj i jacoj nano-tehnologiji. Za otkrivanje i najsitnijih detalja u cuvenim partijama kompjuter je nenadmašan. Završnicu topa i lovca protiv dva skakaca moguce je dobiti po kompjuterskoj analizi tek poslije 223 poteza! Vjerovatno covjek nece nikad razumjeti ovu završnicu. 
MONITOR: Je li pojava kompjutera donijela još neku promjenu? 
SREDANOVIC: Pojavom kompjutera šah se vraca svojoj postojbini, na Daleki istok. Velemajstor Anand je u Indiji medu najpoznatijim licnostima i mediji do u detalje prate njegove aktivnosti, A Kineskinja je danas zenski šampion svijeta. Danas u svijetu ima oko 800 velemajstora, medu njima nekoliko ispod 13 godina! Jedan od njih, koji mora da se pridigne sa stolice da bi dosegao figure na tabli, kad je izgubio od Kasparova rezignirano je konstatovao. "Bio sam u prednosti, ali sam igrao kao dijete"!
MONITOR: Vaša procjena sadašnjeg stanja u crnogorskom šahu?
SREDANOVIC: Izuzetno me raduje da danas Crna Gora ima veoma jake šahiste. Oni mogu da se uspješno bore na svjetskoj šahovskoj areni. Nadam se da ce i Šahovski savez Crne Gore poci putem Stonoteniskog saveza i samostalno predstavljati Crnu Goru, koja ima tim sposoban da se uspješno nosi na Olimpijadi - bar sa polovinom od 160 današnjih drzavnih reprezentacija. Cak je i zenski šah izvanredno napredovao, pa je Crnogorka sadašnji zenski omladinski šampion SCG, a zenski tim "Internet" iz Podgorice ovogodišnji pobjednik na ekipnom prvenstvu Evrope. Mislim da sada postoje veoma dobri uslovi da se u Crnoj Gori spoje šahovske manifestacije sa turizmom - na obostranu korist. Dolaskom velemajstora iz svijeta dolaze i mediji da izvještavaju, a svakom hotelu na Crnogorskom primorju moze od reklame biti samo korist. Crnogorski šahisti i znalci šaha i turizma mogli bi, kao organizatori velikih turnira, doci do unosnog zapošljenja. Trebalo bi da crnogorska reprezentacija što skorije odrzi meceve sa reprezentacijama Slovenije, Hrvatske, BIH, Albanije i Italije, a mozda i sa drugima u regionu. Vjerujem da bi crnogorska Vlada podrzala takvu akciju. 
MONITOR: Traje li u crnogorskom šahu nešto od onoga za šta ste se Vi zalagali?
SREDANOVIC: Izuzetno sam se zalagao da se redovno odrzavaju godišnji šampionati Crne Gore. Mnogi su ih do danas zadrzali u prijatnom sjecanju. Šampionati se, evo, odrzavaju svake godine i afirmišu darovite crnogorske šahiste, što mi pricinjava osobito zadovoljstvo.